Op Leren.nl vind je online cursussen en links naar duizenden kennisbronnen over allerlei onderwerpen.

Wat wil jij leren?
an image

Irene Droppert
Nederlands -
Modern Grieks
Vlaardingen-Nederland

Tot in de jaren 70 van de vorige eeuw werd in de kranten nog steeds het woord «εις» gebruikt, hetgeen «in» betekende. Als we dit voorzetsel combineren met bv. het mannelijk bepaalde lidwoord «ο», maar dan in de vierde naamval «τον», krijgen we de vorm «εις τον». Door het dagelijkse gebruik werd «εις» gereduceerd tot een enkele «σ» (εις + τον > ’σ + τον > στον). Dit gebeurde met de tweede en vierde naamval in het enkel- en meervoud van het bepaalde lidwoord.

Het voorzetsel «σε» geeft een beweging weer. In het MG wordt, in tegenstelling tot in het Nederlands, geen onderscheid gemaakt tussen de beweging van en naar, in en uit een locatie.

Het voorzetsel «σε» wordt gebruikt om het doel van de beweging naar een locatie uit te drukken en tevens de aanwezigheid in en op een locatie.

De Grieken gebruiken «σε», waar wij we in het Nederlands de voorzetsels: in, naar, op, om en over gebruiken.

Het voorzetsel «σε» wordt vaker gebruikt dan alle andere voorzetsels tesamen. De drie hoofdzaken voor het gebruik van «σε» (in, op, naar, aan etc.) zijn:

1. om het meewerkend voorwerp uit te drukken:

ελληνικά ολλανδικά
1Το δίνω στον Αντώνη. Ik geef het aan Adonis.
2Δίνω το βιβλίο στην Ελένη. Ik geef het boek aan Helen.
3Το δίνει σ'εμένα. Hij/zij geeft het aan mij.
4Αυτός δίνει στην Άννα ένα δαχτυλίδι. Hij geeft een ring aan Anneke.
5Το έδωσε σ'εσένα. Hij gaf het aan jou.
6Πες το στον παππού σου. Zeg het tegen je grootvader.
7Το έδωσα σ'αυτήν. Ik gaf het aan haar.
8Χάρισε το βιβλίο στον Πέτρο. Hij gaf het boek aan Peter.
9Έστειλα αυτό το γράμμα στην Ελένη. Ik stuurde die brief aan Helen.
10Φτιάχνει τούρτα στων παιδιών τα γενέθλια. Zij maakt taart voor de verjaardag van de kinderen.
N.B.
  • De relatie tussen het meewerkend voorwerp en een beweging naar is niet moeilijk te bepalen, aangezien de werkwoorden geven aan, schenken aan, sturen aan en maken voor enige beweging van het lijdend voorwerp naar het meewerkend voorwerp weergeven.
  • In de zinnen 3, 5 en 7 zien we een sterk persoonlijk voornaamwoord (als meewerkend voorwerp) in de 4de naamval.
  • Behalve in zin 10 waaarin «σε» + de 2de naamval wordt gebruikt, is de rest van de zinnen in de 4de naamval.

2. om de afstand te bepalen: locatie op... of beweging naar...:

ελληνικά ολλανδικά
Στις διακοπές μείναμε σ’ένα μεγάλο σπίτι. In de vakantie verbleven we in een groot huis.
Η Αγγέλα άφησε μήνυμα στο τραπέζι. Angela liet een boodschap op tafel achter.
Ο Κώστας μένει στην Πάτρα. Kostas woont in Patras.
Είναι σε μια σύσκεψη. Hij/zij is in een vergadering.
Ο Παύλος κάθεται στον κήπο. Paul zit in de tuin.
Ξαπλώνω στον καναπέ. Ik lig op de bank.
Το τρένο πηγαίνει στην Αθήνα. De trein gaat naar Athene.
Ξαφνικά άκουγε βήματα στις σκάλες. Plotseling hoorde zij voetstappen op de trap.
Αυτός ο δρόμος συνεχίζει στον επόμενο χωριό. Deze weg gaat naar het volgende dorp.
Ανέβηκα στο λεωφορείο και κατέβηκα στο κέντρο. Ik stapte in/op de bus en stapte uit in het centrum.
Πήγαμε στου Νίκου (το μπαράκι). We gingen (naar het barretje) van Niko.
Είμαι στου θείου μου. Ik ben bij mijn oom (in zijn huis).
N.B.
  • Het MG maakt over het algemeen weinig of geen onderscheid tussen de aanwezigheid op een locatie of de beweging naar een locatie, behalve dan in werkwoorden.
  • In de laatste twee zinnen wordt de 2de naamval gebruikt. Dit gebeurt in het MG bij uitdrukkingen zoals: iemand's huis, café, winkel etc. Een duidelijk voorbeeld hiervan is «Μένω στου Πέτρου»- Ik logeer bij Peter (het huis van)

3. om de tijd weer te geven of een periode:

ελληνικά ολλανδικά
Το τρένο φεύγει στις οχτώ. De trein vertrekt om acht uur.
Το έργο αρχίζει στα δέκα λεπτά. De film begint over tien minuten.
Πάρε με τηλέφωνο πάλι σε δυο μέρες. Bel me terug over twee dagen.
Σε λίγο θα είμαι εκεί. Ik zal er in korte tijd zijn.
Γεννήθηκε στις 16 Φεβρουαρίου. Zij werd geboren op 16 februari.
Σε λίγες μέρες θα πάμε στο σπίτι πάλι. Over enkele dagen zullen we weer naar huis gaan.
Στις είκοσι μια Ιούνιου πήγαμε στις διακοπές. Op de een en twintigste juni gingen we op vakantie.
Αυτό το έτος στο χειμώνα πήγαν στην Αυστρία. Dit jaar gingen zij in de winter naar Oostenrijk.
Έκανα το έργο σε πέντε ώρες. Ik maakte het werkstuk in vijf uur.
Καθάρισα το δωμάτιο σε χρόνο ρεκόρ. Ik maakte de kamer vlugger dan ooit schoon.
N.B.
  • «σε» wordt gebruikt om een tijdstip aan te geven of de periode gedurende of na een gebeurtenis.
  • In de meeste gevallen geeft «σε» aan wanneer de gebeurtenis of handeling plaats vindt (tijdstip), maar het kan ook een periode omschrijven, zoals: in korte tijd
  • De nummers van de dagen van de maanden worden, na de eerste van de maand, voorafgegaan door «στις» en vervolgens in de vrouwelijke vorm van het getal verbogen. De eerste van de maand wordt zonder «σε» weergegeven: «την πρώτη Ιούνιου» - op de eerste juni
  • «σε χρόνο ρεκόρ» betekent ook in record tijd (de laatste zin)
  • Afgezien van het gebruik vóór het meewerkend voorwerp en het sterke persoonlijke voornaamwoord, heeft «σε» de volgende betekenissen:
  • de beweging naar of in en uit een locatie
  • de beweging op een locatie
  • iemand of iets bevindt zich op een locatie
  • er vindt iets plaats op een tijdstip
  • er vindt iets plaats in een bepaalde periode

Het gebruik van «σε» hoeft niet meteen een beweging naar een locatie of de positie op een locatie in te houden. Het kan ook eenvoudigweg de in de nabijheid ervan betekenen.

Omdat in het Grieks de verbanden tussen zelfstandige naamwoorden eenvoudiger worden gezien dan in het Nederlands.
  • Wij gebruiken in het Nederlands een aantal voorzetsels om het onderscheid aan te duiden waarop het ene zelfstandige naamwoord zich verhoudt tot het andere.
  • In de gevallen waarin wij de voorzetzels in, op, aan en naar gebruiken, wordt door de Grieken alleen «σε» gebruikt
  • het boek ligt op de tafel
  • het kind zwemt in de zee
  • hij woont aan de rivier
  • het schilderij hang aan de muur
  • de jongen gaat naar school
  • een boek in het grieks
  • το βιβλίο είναι στον τραπέζι
  • το παιδί κολυμπά στη θάλασσα
  • Μένει στον ποτάμι
  • το εικόνα κρεμάει στον τοίχο
  • το αγόρι πηγαίνει στο σχολείο
  • ένα βιβλίο στα ελληνικά
De Grieken gebruiken «σε» niet om een onderscheid te maken in de verhouding van de zelfstandige naamwoorden tot elkaar, maar door middel van het werkwoord:
ελληνικά ολλανδικά
1Είδα στον ύπνο μου τη γιαγιά μου. In mijn droom zag ik mijn grootmoeder.
2Ο φάκελος είναι στο συρτάρι. De envelop ligt in de lade.
3Κάθεται στην πολυθρόνα. Zij zit in de fauteuil.
4Ο πατέρας μου έμεινε στο σπίτι. Mijn vader bleef thuis.
5Θα λάμψει στην εκτέλεση της. Zij zal schitteren tijdens haar optreden.
6Ζει στον ποταμό. Hij woont aan de rivier.
7Το νερό απλώθηκε στο πάτωμα. Het water verspreidde zich over de vloer.
8Έδεσε ένα σχοινί στο λαιμό του σκύλου. Hij bond een touw om de hals van de hond.
9Ξέσπασε σε δυνατά γέλια. Hij barstte luid in lachen uit.
10Εξελίθηκε σε μια όμορφη νέα γυναίκα. Zij ontwikkelde zich tot een mooie jonge vrouw.
N.B.
  • Bovenstaande voorbeelden geven de betekenis van de zin weer wanneer «σε» samen met een werkwoord gebruikt wordt. De aard van de werkwoorden toont aan welke interpretatie we eraan moeten geven als we ze met «σε» gebruiken.
  • Zin 1: «βλέπω σε» - ergens iets op, in of aan zien
  • Zin 2: «είμαι σε» - ergens op of in zijn. In deze zin betekent in, er binnen in
  • Zin 3: «κάθομαι (πάνω) σε» - (lett.): ergens op of in gaan zitten.
  • Zin 4: «μένω σε» - ergens op of in blijven
  • Zin 5: «λάμπω σε» - schijnen op . Hier (fig.) schitteren in of tijdens
  • Zin 6: «ζω σε» - leven, wonen op, aan of in duidt een plaats/locatie aan
  • Zin 7: «απλώνω σε» - verspreiden over of op
  • zin 8: «δένω σε» - vastbinden aan. Hier ombinden (rond de hals van de hond)
  • Zin 9: «ξεσπάω σε» - uitbarsten in (lachen of tranen)
  • zin 10: «εξελίσσομαι σε» - onwikkelen tot, opgroeien tot

Zoals gezegd geeft de aard van een werkwoord, dat samen met «σε» wordt gebruikt, aan wat er bedoeld wordt. Als we dit voorzetsel echter vanuit een beweging van: op, in en naar bekijken, zouden we, zonder een specifieke aanwijzing, de verkeerde conclusie v.w.b. de keuze van het juist mogelijke verband kunnen trekken. Het zou immers ook een positie van: op, in en aan kunnen zijn.

Om deze onduidelijkheden te voorkomen kunnen we gebruik maken van de volgende bijwoorden van plaats: «μέσα» - in, binnen en «πάνω» - boven, door deze vóór het voorzetsel te plaatsen.

Andere bijwoorden van plaats, die vaak gebruikt worden met het voorzetsel «σε», zijn «γύρω» - rond, «μπροστά» - voor, «δίπλα» - naast en «κοντά» - dichtbij.

ελληνικά
  • μέσα στο αυτοκίνητο
  • πάνω στη στέγη
  • πήγα στο σπίτι
  • πέρασα μέσα στο σπίτι
  • μπροστά στο μαγαζί
  • δίπλα στο εστιατόριο
  • κοντά στο κέντρο
ολλανδικά
  • in de auto
  • op het dak
  • ik ging naar huis
  • ik ging het huis binnen
  • voor de winkel
  • naast het restaurant
  • dichtbij het centrum

Bovengenoemde bijwoorden mogen, om ze voldoende te scheiden van het zinsdeel met het voorzetsel, alternatief achter het zelfstandig naamwoord geplaatst worden:

  • στο αυτοκίνητο μέσα
  • στη στέγη πάνω

Dit komt niet alleen bij constructies van het voorzetsel «σε» en een bijwoord voor, maar ook bij andere voorzetsels met een bijwoord.

N.B.
  • De bijwoorden «γύρω», «μπροστά», «δίπλα» en «κοντά» hebben, als ze samen met het voorzetsel «από» gebruikt worden, een tegenovergestelde betekenis.
  • Het gebruik van «μέσα σε» vanuit een beweging in en een positie in is enigszins gecompliceerd, omdat voor een beweging van buiten naar binnen en weer gevolgd door een beweging naar buiten op een andere locatie, «μέσα από» gebruikt wordt. In het MG wordt daarmee een passerende beweging bedoeld.
  • Als iemand door een raam kijkt vanuit een positie binnen naar iets wat buiten plaats vindt of andersom, wordt dat in het MG ook als een passerende beweging beschouwd van de persoon die kijkt.
De volgende voorbeelden geven «σε» weer met een figuratieve betekenis, waarin duidelijk wordt dat het zinsdeel met het voorzetsel bepaald wordt door:
  • 1. door een werkwoord of zinsdeel met een werkwoord
ελληνικά ολλανδικά
1Δεν μπορείς να αλλάξεις το σίδερο στο χρυσό. Je kunt geen ijzer in goud veranderen.
2Υπακούσαμε στις διαταγές του. Wij gehoorzaamden zijn orders.
3Θα ανθίσταμαι στον πειρασμό. Ik zal de verleiding weerstaan.
4Δεν έφταιγαν σε τίποτα. Zij hadden nergens schuld aan.
5Πίνω στην υγεία σου. Ik drink op je gezondheid.
N.B.
  • In uitdrukkingen, waarin we iets van het een in het ander veranderen (transformeren), wordt dat meestal met «σε» uitgedrukt, zoals in zin 1.
  • De werkwoorden in de zinnen 2, 3 en 4: «υπακούω» - gehoorzamen (aan), «ανθίσταμαι» - weerstand bieden (aan) en «φταίω» - schuld hebben (aan) zijn in het MG, in tegenstelling tot in het Nederlands, intransitieve werkwoorden.
  • De functie van «σε» in een goed lopende zin is vaak niet te verklaren. Het gebruik van het voorzetsel in abstracte uitdrukkingen is dusdanig uitgebreid, dat het te veel is om hier te noemen.
  • 2. door een zelfstandig naamwoord
ελληνικά ολλανδικά
6Η βελτίωση στις διπλωματικές σχέσεις με την Κίνα. De verbetering van de diplomatieke betrekkingen met China.
7Ο ιερός θεσμός στο(ν) γαμό. Het heilige instituut van het huwelijk.
8Είμαι πτώμα στην κούραση. Ik ben doodmoe.
9Η απογοήτευση των Ελλήνων στην κυβέρνησή τους. De teleurstelling van de Grieken in hun regering.
10Η ανησυχητική τροπή στις σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών. De alarmerende ommekeer in de verhoudingen tussen de twee landen.
N.B.
  • Zin 6 is hier in de 4de naamval door het gebruik van «σε». De zin kan ook in de 2de naamval a.v. weergegeven worden: «Η βελτίωση των διπλωματικών σχέσεων»
  • Idem in zin 7: «Ο ιερός θεσμός του γάμου»
  • Zin 8 is van de vaste uitdrukkingen met «σε» in de informele spreektaal en betekent letterlijk Ik ben een lijk in de vermoeidheid
  • De zinnen 9 en 10 spreken voor zich: teleurgesteld zijn in en een ommekeer in.
  • 3. door een bijvoegelijk naamwoord of bijwoord
ελληνικά ολλανδικά
11Βαθιά στην καρδιά μου γνώριζα ότι... Diep in mijn hart weet ik dat...
12Είναι συνεπής στο λόγο του. Hij houdt zich aan zijn woord.
13Στην τελική ανάλυση μπορούμε να πάμε Als alles gezegd en gedaan is kunnen we gaan.
14Έφτασαν ακριβώς στην ώρα. Wij kwamen (precies)op tijd aan.
15Η άρνησή του με έφερε σε δύσκολη θέση. Zijn ontkenning bracht me in een nadelige positie.
N.B.
  • Zin 11: «βαθιά» is hier een bijwoord.
  • Zin 12: «συνεπής» betekent consequent en is in deze zin een bijvoegelijk naamwoord.
  • Zin 13: «στην τελική ανάλυση» betekent letterlijk na de laatste analyse en «τελική,» is hier het bijvoegelijke naamwoord, verbogen in de vrouwelijke vorm.
  • Zin 14: «ακριβώς» is een bijwoord waarna «σε» gebruikt wordt.
  • Zin 15: «φέρνω σε δύσκολη θέση» betekent ook in verlegenheid brengen. «δύσκολη» is weer het vrouwelijke bijvoegelijke naamwoord.
  • 4. door een getal, hoeveelheid
ελληνικά ολλανδικά
16Στο ένα τέταρτο της τιμής. Voor een kwart van de prijs.
17Ταξιδεύω πάντα στην πρώτη θέση. Ik reis altijd eerste klas.
18Έφτασε δεύτερος στον αγώνα δρόμου. Hij werd tweede in de race.
19Το θερμόμετρο κατέβηκε στο μηδέν. De thermometer zakte naar nul.
20Αυτό το προϊον πωλήθηκε σε εκατοντάδες. Dit product werd per honderd verkocht.
N.B.

In de zinnen 16 t/m 20 worden getallen, nummers en hoeveelheden gebruikt.

 
  • er is een groot aantal abstracte zinnen, voorafgegaan door «σε» en ontstaan uit de formele spreektaal zoals:
  • σε τελυταία ανάλυση
  • σε μηνιαία βάση
  • σε σημαντικό βαθμό
  • in de laatste analyse
  • op maandelijkse basis
  • op grote schaal
  • tegelijkertijd zijn er ook tal van uitdrukkingen bestaande uit «σε» + een abstract zelfstandig naamwoord en een voorzetsel die diverse verbanden weergeven:
  • σε αντίθεση με
  • σε αντίθεση προς
  • σε σχέση με
  • σε συνδυασμό με
  • σε συνεργασία με
  • σε σύγκριση με
  • in tegenstelling tot
  • ten opzichte van, tegenovergesteld aan
  • in relatie tot
  • in combinatie met
  • in samenwerking met
  • in vergelijking met

Dit systeem bestaat en is duidelijk. Vanwege dit systeem is het niet mogelijk om het voorzetsel «se» en het bepaalde lidwoord in de eerste naamval samen te voegen. De woordjes «σο» (mnl), «ση» (vrl) en «στο» (onz) bestaan dus niet. In de eerste twee gevallen, is dat geen probleem. Met «στο» wel, want de eerste en de vierde naamval van dit geslacht (onz) zijn hetzelfde. Als je dit woordje ziet is het altijd de vierde naamval. (let op: «στο» kan ook voorkomen als een variant van «στον», als de laatste -ν is weggelaten bij zelfstandige naamwoorden die met een ν- of μ- beginnen)

Schema van het samentrekken van het lidwoord en het voorzetsel in de 2de en 4de naamval:
Lidwoorden Mannelijk Vrouwelijk Onzijdig
Bepaald enkelvoud 2de nv στου στης στου
Bepaald enkelvoud 4de nv στο(ν) στη(ν) στο
Bepaald meervoud 2de nv στων στων στων
Bepaald meervoud 4de nv στους στις στα
Onbepaald σ'ένα(ν) σε μια(ν) σ'ένα

Bij het onbepaalde lidwoord wordt er een duidelijk scheidings teken aangegeven door «σε» of «σ'» te gebruiken